Waarom kritiek beter blijft hangen dan complimenten
Met 3 stappen om dat te veranderen met mindfulness.
Stel: je hebt een presentatie gegeven en krijgt daarna vijf complimenten en één punt van kritiek. Wat onthou je beter? En waar kan je ‘s nachts wakker van liggen? Precies: die kritiek blijft veel beter hangen. Psychologen noemen dit de negativiteitsbias. Die bias kan flinke invloed hebben op wat we denken, voelen en doen. Tijd om die bias eens onder de loep te nemen. Wat is het? En hoe kan mindfulness hierbij helpen?
Een product van evolutie
De neiging om het negatieve beter te zien en te onthouden is een product van de evolutie. In de oertijd was het een kwestie van leven of dood om aandacht te hebben voor gevaar en bedreigingen. Als je die leeuw niet zag aankomen, was je er geweest. Ons brein is daarom in staat om negatieve ervaringen snel te registeren en op te slaan in het geheugen, omdat die informatie ook in toekomstige situaties handig zou kunnen zijn.
Positieve ervaringen worden niet op dezelfde manier opgeslagen. Ons brein heeft daar minder aandacht voor en het duurt langer voordat positieve dingen worden opgeslagen in ons lange termijn geheugen. Die negativiteitsbias is dus heel normaal, je brein is zo geprogrammeerd dat je vooral dat ene punt van kritiek hoort en onthoudt.
Neurowetenschapper en psycholoog Rick Hanson heeft er een mooie metafoor voor bedacht: positieve ervaringen zijn als teflon, terwijl negatieve ervaringen zijn als klittenband – die blijven wel plakken.
Het probleem van die neiging naar het negatieve
Tegenwoordig hebben we minder acute dreigingen en gevaren, er staat niet zomaar een leeuw voor onze neus. Maar ons brein werkt nog wel hetzelfde. Het zorgt ervoor dat je die keer dat je door een hond bent gebeten beter onthoudt dan alle positieve ervaringen met honden, dat een nieuwsbericht over een ongeluk je meer opvalt dan een bericht over twee landen die vrede sluiten én dat je kritiek beter onthoudt dan die vijf complimenten die je ook kreeg.
Erg vrolijk word je daar niet van. Sterker nog. Het kan je pessimistisch, negatief en depressief maken. Het kan je zelfvertrouwen flink ondermijnen en kan ook invloed hebben op je relaties.
De weg uit de negativiteitsbias: 3 stappen
Je eerste neiging is misschien om nu te denken: gewoon wat positiever denken, maar zo simpel is dat soms niet. Met deze drie dingen kom je wel stap voor stap uit de negativiteit.
1. Bewust zijn (met mindfulness)
De eerste stap is simpelweg bewust zijn dat die negativiteitsbias actief is. Terwijl je dat ene kritiekpunt in je hoofd al helemaal aan het uitvergroten bent, word je hier nu bewust van. Alsof je even uit een slechte film stapt en alles van een afstandje bekijkt. Je wordt er niet langer in meegesleurd, maar denkt nu “ah, daar is ie weer, die gevaarradar in mijn brein, die wil me ook alleen maar beschermen!”
Vergelijk het eens met je tuin. Als je daar geen aandacht voor hebt, staat je tuin binnen de kortste keren vol met onkruid (lees: negatieve gedachten). Stekelige brandnetels bijvoorbeeld. Als je wel regelmatig door je tuin loopt, dan zie je de eerste brandnetel opduiken. En dat helpt enorm. Dan heb je namelijk een keuze: de brandnetels laten woekeren, of iets anders doen!
Dus... Brandnetel eruit, weg ermee en opgelost?
2. Anders kijken (met zelfcompassie)
Die brandnetels hoef je niet meteen weg te gooien. Je ziet ze waarschijnlijk als ondingen, maar wist je dat je van brandnetels ook thee en soep kan maken, en dat dit ook nog eens heel voedzaam is? Zo slecht zijn die brandnetels dus niet.
Wat kunnen we hiervan leren? In plaats van de gedachte “ik heb een fout gemaakt”, kan je er anders naar kijken door te denken “Hoezo, fout?! Ik heb het gewoon niet helemaal gedaan zoals ik wilde, ik had liever....... "
Maar waarom zou je zelfkritiek omzetten naar wat je liever zou willen? Omdat zelfkritiek pijn doet, en jouw onderliggende verlangen is altijd mooi, altijd puur. Door je hierop te concentreren kun je het scherpe randje van die brandnetel omzetten naar een mooi warm verlangen!
Dus…. Brandnetelthee maken en opgelost?
3. Vergeet ook de complimenten niet
Je zit in elk geval lekker aan de thee, maar grote kans dat die brandnetel dan in de tuin weer net zo hard terugkomt. In plaats van die brandnetel eruit trekken kan je ook iets anders doen: gewoon die brandnetel laten staan, maar daarnaast dan andere planten of bloemen zetten die tegen die brandnetels op kunnen. Zodat langzaam de stekelige brandnetels verdwijnen, en steeds meer mooie bloemen verschijnen.
Dus: ook nog even stilstaan bij die complimenten die je hebt gekregen. Noteer ze ergens voor jezelf, hou een dankbaarheidsdagboek bij, hang briefjes met complimenten op je koelkast, deel ze met iemand anders. En vergeet niet dat negatieve ervaringen veel sterker zijn, dus mooi dat je naast dat ene punt van kritiek ook vijf complimenten hebt gekregen! Nu alleen nog even bij stilstaan.
Net als bij brandnetels vraagt dat wel wat doorzettingsvermogen. En juist daarom zijn die eerste twee stappen ook zo belangrijk.
Verandering begint bij bewust zijn….
En bewustzijn ontwikkel je met mindfulness.
Toen ik pas in mijn hoofd maar bezig bleef met dat ene puntje van kritiek dat ik kreeg en ik opeens moest denken aan de negativiteitsbias, moest ik er wel om lachen. Ik kon er opeens anders naar kijken en daardoor lukte het me ook om de positieve punten van die dag weer te zien. Ik hoop dat het lezen van deze blog jou ook helpt.
Linda Boon
Ze houdt het graag zo simpel mogelijk, zonder zweverigheid. Maar wel met een dosis diepgang, want daar houdt ze ook van.
Bekijk ook eens het aanbod aan mindfulness trainingen en voor hoogsensitiviteit.
